Chẩm chéo là gì? Cách làm chẩm chéo ngon, chuẩn tinh hoa ẩm thực Tây Bắc

Về với miền Tây Bắc xa xôi, đã bao người phải ngỡ ngàng, say mê rồi nhớ nhung một hương vị đặc biệt mang theo hương núi rừng của vùng đất dân dã nơi ấy. Đó không phải là phong cảnh sơn cước hữu tình, cũng không phải là món ăn gì cầu kỳ công phu. Đó là chẩm chéo - một món nước chấm giản đơn nhưng cực kì tinh tế.

Chẩm chéo là gì?

Chẩm chéo (hay chẳm chéo) là một loại gia vị xuất hiện từ rất lâu trước kia ở Tây Bắc, đặc biệt là vùng Điện Biên, Sơn La. Món nước chấm này bắt nguồn từ dân tộc Thái và lan rộng ra khắp nơi trong vùng. Theo cách gọi của người dân tộc Thái, “chẩm” có nghĩa là nước chấm và “chéo” là sự kết hợp của nhiều loại rau thơm.

Chẩm chéo được phân thành 2 loại chính đó là chẩm chéo khô và chẩm chéo nước. Người dân địa phương dùng chẩm chéo như gia vị không thể nào thiếu trong bữa cơm hàng ngày của gia đình. Mọi người nơi ấy vẫn đùa vui với nhau rằng họ có thể không có thịt cá nhưng chắc chắn không thể thiếu chẩm chéo được. Như một món nước chấm “đa chức năng”, chẩm chéo được dùng để chấm mọi thứ từ món nướng, món luộc đến xôi, rau, hoa quả các loại…

Chẩm chéo Tây Bắc có gì đặc biệt?

Có lẽ điều đặc biệt ở món nước chấm này đầu tiên đến từ nguyên liệu làm nên nó. Gia vị trong chẩm chéo đều là những thứ hoàn toàn tự nhiên có thể tìm thấy ở bất kỳ khu rừng nào ở miền Bắc. Nếu buộc phải kể tên tất cả các loại chẩm chéo hiện nay có lẽ sẽ chẳng thể bởi có vô vàn các loại chẩm chéo khác nhau, được biến tấu vô cùng đa dạng. Nhưng dù với công thức nào thì chẩm chéo cũng phải có hai nguyên liệu chính đó là muối và hạt mắc khén. 

Bên cạnh đó, một điều đặc biệt mà ít người biết là chẩm chéo còn được coi như một liều thuốc, người ăn khi ăn những thực phẩm dù sống, tái, hoặc nướng chín tới cũng không làm đau bụng… Với những điều ấy, chẩm chéo sẽ là một trải nghiệm ẩm thực khó quên cho bạn đấy!

Cách làm chẩm chéo khô và ướt chuẩn vị Tây Bắc

Cách làm chẩm chéo khô

Chẩm chéo khô hay còn được gọi là muối chẩm chéo, chẩm chéo khô thường bảo quản được lâu hơn. Nếu ở miền xuôi ăn xôi chấm vừng thì khi đến với Tây Bắc, bạn sẽ được chiêu đãi món xôi chấm chẩm chéo khô ngon “nhức nách”. Ngoài ra, gia vị này cũng thường được sử dụng để ăn cùng với rất nhiều món ăn khác như thịt trâu gác bếp, cá nướng, thịt luộc, rau luộc hay các loại hoa quả có vị chua cũng rất ngon lành. Vậy chẩm chéo khô được làm như thế nào?

Nguyên liệu cần có:

• Hạt mắc khén: 100 gr
• Hạt dổi: 100 gr
• Rau mùi (ngò rí): 1 mớ
• Rau bạc hà:1 mớ
• Gừng, tỏi, sả: 1 củ/1 loại
• Ớt: 1 trái
• Muối hạt to rang khô: 1000 gr
• Lá chanh: 3 lá
• Rau mùi tàu (ngò gai): 1 mớ

Cách làm

Bước 1: Sơ chế nguyên liệu

• Hạt dổi và hạt mắc khén đem đi nướng hoặc rang lên chảo nóng từ 2 đến 3 phút. Bạn rang đều tay liên tục cho đến khi ngửi thấy mùi thơm thì tắt bếp. Đem chúng đi giã nhỏ bằng cối, nếu bạn không có sẵn cối trong nhà thì có thể sử dụng máy xay sinh tố để thay thế cũng được. 
• Gừng bạn mua về cạo sạch vỏ và rửa sạch, cắt và lấy một lát gừng để sử dụng. Lưu ý là khi làm chẩm chéo khô không nên sử dụng quá nhiều gừng vì sự cay nồng của gừng có thể sẽ làm át đi những hương vị khác đấy.
• Rau thơm và lá chanh nhặt bỏ đi lá hỏng, rồi mang đi rửa sạch và để ráo nước, sau đó dùng dao thái nhỏ.
• Tỏi và sả bóc vỏ (Sả chỉ sử dụng phần non).
• Ớt bạn đem đi rửa sạch. Một mẹo nhỏ cho bạn để giúp món chẩm chéo này chuẩn vị Tây Bắc nhất đó là đem ớt đi nướng sơ qua lửa để giảm vị cay đồng thời làm tăng lên hương thơm của ớt.

Bước 2: Thực hiện

• Trộn hạt dổi và mắc kén đã giã nhỏ với muối hạt to. 
• Cho các nguyên liệu đã sơ chế bên trên bao gồm hạt dổi, mắc kén, muối, gừng, ớt, tỏi, sả vào cối rồi dùng chày giã mạnh, nên nhớ để có một bát chẩm chéo ngon thì bạn không nên xay hoặc giã quá nhuyễn đâu nhé!
• Cuối cùng, cho lá chanh vào hỗn hợp lên bếp ga, rang lên cho tới khi bạn thấy các nguyên liệu khô lại là đã có thể thưởng thức thành phẩm.

Cách làm chẩm chéo ướt

Nếu bạn muốn có một bát nước chấm sền sệt, đậm đà thì chẩm chéo ướt chính xác là dành cho bạn đấy. Bạn có thể thưởng thức món nước chấm này với thịt gà luộc, thịt trâu gác bếp, đồ nướng hay nhót xanh cũng đều rất ngon. Hãy bắt đầu chuyến du lịch Tây Bắc trong chính căn bếp nhà bạn ngay thôi nào!

Nguyên liệu 

• Hạt mắc khén: 100 gr
• Hạt dổi từ: 100 gr
• Rau bạc hà (rau húng): 1 mớ
• Rau mùi, mùi tàu: 1 mớ/1 loại
• Gừng, tỏi, sả: 1 củ/1 loại
• Ớt: 1 trái
• Muối hột: 1000 gr

Cách làm

Bước 1: Sơ chế

Các bước làm sơ chế cho chẩm chéo ướt hoàn toàn tương tự như chẩm chéo khô, bạn có thể xem lại ở phần chia sẻ phía bên trên.

Bước 2: Thực hiện

• Cho toàn bộ nguyên liệu vào cối giã đều. Điều khác biệt đối với chẩm chéo khô ở đây chính là bạn nên giã nhuyễn càng tốt. Lúc giã, bạn có thể cho thêm 1 chút nước để thành phẩm nguyên liệu được hòa quyện lại vào nhau. 
• Bạn có thể nêm nếm và điều chỉnh gia vị sao cho phù hợp với khẩu vị của mình là được.

Chỉ bằng vài bước làm vô cùng đơn giản, bạn đã có ngay một bát chẩm chéo ngon lành chuẩn vị Tây Bắc rồi đấy. Chẩm chéo dù khô hay ướt đều có mùi thơm rất riêng của mắc khén và hạt dổi hòa quyện với vị cay của ớt, gừng, sả và thanh mát của các loại rau thơm. Thưởng thức món ăn cùng với chẩm chéo ướt bạn sẽ phải bất ngờ ngay đầu lưỡi bởi vị ngọt, cay tê, bùi bùi vô cùng lôi cuốn.

9 loại chẩm chéo ngon nổi tiếng nhất hiện nay

Chéo cá (chéo pà)

Nguyên liệu chính của món chẩm chéo này là cá, có thể là cá chép, cá rô hoặc cá trắm. Người ta nướng cá trên than củi đến khi vàng ươm. Sau đó gỡ thịt đem đi trộn với phần gia vị như rau mùi, muối, ỏi, ớt, mắc kén rồi giã đều là xong.

Chéo hòm pẻn – chéo rau mùi

Chéo rau mùi được làm từ nguyên liệu chủ yếu là rau mùi. Chéo hòm pẻn đặc biệt ở hương vị thơm ngon, hấp dẫn, hòa quyện giữa vị thơm nồng của mắc khén và vị thơm của rau mùi đã giã nhỏ. Loại chẩm chéo này thường được dùng để chấm với thịt luộc và rau luộc các loại.

Chéo gan gà (chéo tắp cáy)

Đây là một loại chẩm chéo đặc trưng của người Tày ở Tây Bắc, được làm từ các nguyên liệu chính là hạt mắc khén, gan gà, ớt, tỏi, sả,... Gan gà được nướng trên bếp than hồng để khử mùi tanh. Cùng với lá chanh thái nhỏ và chéo ban đầu tạo ra một sự kết hợp rất độc đáo và đặc sắc. Chéo gan gà có hương vị thơm ngon, hấp dẫn, thường được dùng trong bữa cơm hàng ngày của người Thái.

Chéo pịa

Một loại chẩm chéo đặc biệt của người dân Tây Bắc không phải ai cũng biết, được chế biến từ nước trong ruột trâu, tạo ra hương vị độc đáo của mùi thơm. Sau đó, pịa được giã nhỏ và trộn với lá chanh, tạo ra một hỗn hợp vị đắng bùi, kích thích vị giác thích hợp để chấm với thịt trâu luộc hoặc nướng.

Chéo nước chua (chéo nặm xổm)

Chéo nặm xổm có hương vị đậm đà, chua ngọt, thích hợp để chấm với rau cải non, món gia vị này sẽ mang đến cho bạn một trải nghiệm ẩm thực độc đáo.  

Để làm chéo nặm xổm, vừng trắng được rang đến khi thơm vàng, cá được nướng chín và sau đó giã nhỏ mịn. Sau đó, bột vừng và cá giã nhỏ được trộn đều với chéo ban đầu, thêm một chút nước măng chua để tạo độ chua ngọt. Chéo nặm xổm có hương vị đậm đà, chua ngọt, có khả năng biến những món rau luộc bình thường thành một món ngon khó cưỡng.

Chéo Mak có

Mak có là tên của một loại quả chua, thường mọc ở vùng rừng núi mà có lẽ hầu hết chúng ta chưa bao giờ nghe đến. Nếu bạn thích một món chấm có vị chua chua, ngọt ngọt nhè nhẹ thì chắc chắn đừng bỏ qua chéo Mak có nhé!

Chéo khá (chéo riềng)

Riềng và lá chanh là 2 nguyên liệu chính được chế biến cùng với chẩm chéo cơ bản. Nó thường được thưởng thức cùng với măng đắng, đồ nướng/luộc, lá phăck đứa, phăck chưa khàu…

Chéo thúa nâu (chéo đậu tương lên men)

Không giống như các loại chẩm chéo khác, chéo thúa nâu được chế biến cầu kỳ, công phu hơn rất nhiều. Quá trình làm chéo thúa nâu bắt đầu bằng việc ngâm hạt đỗ trong nước, sau đó luộc mềm và lấy vỏ ra. Khi hạt đỗ đã ráo nước, chúng được gói vào lá cho lên men. 

Trong quá trình này, hạt đỗ sẽ toả ra mùi thơm rất đặc trưng. Để giảm mùi hăng và mang lại một hương vị cân bằng, chéo thúa nâu sau đó được trộn chung với muối và ớt, rồi nặn thành những chiếc bánh và phơi khô trên bếp. Cuối cùng, người dân địa phương nướng bánh trên than cho giòn rồi đem giã cùng với chéo cơ bản là đã hoàn thành món chéo thúa nâu ngon lành, lạ miệng rồi đấy!

Chéo sắc chaư (chéo củ sả)

Như tên gọi của nó, chéo sắc chaư (chéo củ sả) có sả là nguyên liệu chính, sả được giã nhuyễn cùng lá chanh, sau đó đem đi trộn với chéo tạo ra hương vị cay và thơm vô cùng. Tuy nhiên, với những người lần đầu thử, món chẩm chéo này có thể sẽ là một trải nghiệm thú vị bởi vị chát lạ miệng mà nó mang lại.

Tạm kết

Chẩm chéo thực sự không chỉ là một món gia vị, một món nước chấm giản đơn, nó còn chứa đựng cả một nền văn hoá bình dị và dân dã của con người vùng Tây Bắc xa xôi. Nếu bạn chưa thể ghé tận nơi thưởng thức thì còn chần chờ gì mà không trải nghiệm hương vị độc đáo này ngay tại nhà. Chắc chắn rằng lựa chọn này sẽ không bạn phải thất vọng đâu!

Xem thêm:

• 8 cách làm nước chấm ốc thần thánh đơn giản nhất - Linh hồn của mọi món ăn ngon cho gia đình
• Bỏ túi ngay 2 cách làm nước chấm gỏi cuốn đậm đà cực ngon lại còn vô cùng đơn giản

Có thể nói việc sở hữu đồ gia dụng chất lượng là một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công cho một món ăn. Hiện nay, FPT Shop đã và đang cung cấp rất nhiều sản phẩm gia dụng tốt, đa dạng và cao cấp, đảm bảo sẽ giúp bạn có được một trải nghiệm nấu nướng thuận tiện và nhanh chóng nhất. 

Xem các sản phẩm nồi chiên không dầu giá tốt tại đây.
Nồi chiên không dầu